Οδηγός Εφαρμογής για τις Ομάδες Υποστήριξης Ο.Χ.Ε. και Ο.Χ.Ε.-Β.Α.Α. (2021–2027)
Ένα πρακτικό εργαλείο που ενισχύει την ποιότητα της διακυβέρνησης στις Ολοκληρωμένες Χωρικές Επενδύσεις και στη Βιώσιμη Αστική Ανάπτυξη. Ο Οδηγός εξειδικεύει τον ρόλο και τις λειτουργίες των Τοπικών και Περιφερειακών Ομάδων Υποστήριξης, ενισχύοντας τον συντονισμό, τη διαβούλευση, την ωρίμανση των έργων και την παρακολούθηση της υλοποίησης των στρατηγικών. Σκοπός του είναι η ενδυνάμωση των χωρικών φορέων, η διάχυση της τεχνογνωσίας και η κινητοποίηση των τοπικών κοινωνιών με τρόπο συμμετοχικό, αποτελεσματικό και δημοκρατικό.
Ολοκληρωμένες Χωρικές Επενδύσεις/ ΟΧΕ
Οι Ολοκληρωμένες Χωρικές Επενδύσεις (ΟΧΕ) αποτελούν ένα εξαιρετικά καινοτόμο εργαλείο της Ευρωπαϊκής Ένωσης, σχεδιασμένο για την προώθηση μιας ολιστικής, βιώσιμης και συμμετοχικής ανάπτυξης σε επιλεγμένες γεωγραφικές περιοχές. Είναι ένας θεσμός που μας επιτρέπει να βλέπουμε τον τόπο μας ως ένα ενιαίο και ζωντανό οργανισμό, όπου το φυσικό περιβάλλον, ο πολιτισμός, η επιχειρηματικότητα και η κοινωνική συνοχή συνυπάρχουν και αλληλεπιδρούν δημιουργικά.
Μέσω των ΟΧΕ, συνδυάζονται πόροι από διαφορετικά ευρωπαϊκά ταμεία (όπως το ΕΤΠΑ και το ΕΚΤ), προκειμένου να χρηματοδοτηθούν συνολικά σχέδια στρατηγικής ανάπτυξης, τα οποία διαμορφώνονται με τη συνεργασία όλων των τοπικών φορέων, της αυτοδιοίκησης, των πολιτών και της κοινωνίας των πολιτών. Είναι δηλαδή ένας συντονισμένος και συνεργατικός τρόπος σχεδιασμού και δράσης, που ενώνει το δημόσιο και το ιδιωτικό συμφέρον, με στόχο τη μακροπρόθεσμη ευημερία των περιοχών.
Το ΔΙΑΖΩΜΑ έχει αναδείξει τις ΟΧΕ ως ιδανικό “όχημα” για τη βιώσιμη ανάδειξη της πολιτιστικής κληρονομιάς και τη μετατροπή της σε μοχλό τοπικής ανάπτυξης. Μέσα από στρατηγικές όπως οι Πολιτιστικές Διαδρομές και οι ΟΧΕ Πολιτισμού, ο πολιτισμός παύει να είναι ένα “μουσειακό κατάλοιπο” και γίνεται πηγή έμπνευσης, ταυτότητας και οικονομικής ανάτασης για τις τοπικές κοινωνίες.
Σχέδιο Βιώσιμης Αστικής Ανάπτυξης/ ΒΑΑ
Η Βιώσιμη Αστική Ανάπτυξη (ΒΑΑ) είναι μια ολοκληρωμένη στρατηγική για τη βελτίωση της ποιότητας ζωής στις πόλεις και τις αστικές περιοχές. Πρόκειται για ένα χρηματοδοτικό και αναπτυξιακό εργαλείο που εφαρμόζεται κυρίως στο πλαίσιο των ευρωπαϊκών προγραμμάτων, όπως το ΕΣΠΑ, με στόχο να αντιμετωπίσει πολύπλευρες προκλήσεις — κοινωνικές, οικονομικές, περιβαλλοντικές και πολιτιστικές — μέσα από έναν συντονισμένο και πολυεπίπεδο σχεδιασμό.
Διαζωματική προσέγγιση:
Η ΒΑΑ δεν αφορά μόνο ένα πεδίο πολιτικής ή ένα έργο. Είναι διατομεακή, δηλαδή εμπλέκει πολλούς τομείς ταυτόχρονα:
• Περιβάλλον: βιώσιμες μετακινήσεις, πράσινοι χώροι, κυκλική οικονομία.
• Κοινωνική συνοχή: καταπολέμηση φτώχειας, προσβασιμότητα, κοινωνικές υπηρεσίες.
• Οικονομία: στήριξη της επιχειρηματικότητας, καινοτομία, νέες θέσεις εργασίας.
• Πολιτισμός & παιδεία: ανάδειξη πολιτιστικής κληρονομιάς, ενίσχυση της δημιουργικότητας.
Αυτό σημαίνει ότι για να πετύχει, πρέπει να συνεργάζονται δημόσιοι φορείς, ιδιωτικές επιχειρήσεις, κοινωνικοί εταίροι και, κυρίως, οι ίδιοι οι πολίτες.
Βήματα έγκρισης και υλοποίησης μιας ΟΧΕ ή ΒΑΑ
Παρακάτω παρατίθενται τα βασικά βήματα για την έγκριση και υλοποίηση μιας Ολοκληρωμένης Χωρικής Επένδυσης (ΟΧΕ) ή μιας Βιώσιμης Αστικής Ανάπτυξης (ΒΑΑ), στο πλαίσιο των Ευρωπαϊκών Διαρθρωτικών και Επενδυτικών Ταμείων (ΕΔΕΤ):
ΒΗΜΑ 1ο: Προετοιμασία και Στρατηγικός Σχεδιασμός
- Εκπόνηση στρατηγικής ΟΧΕ ή ΒΑΑ από τον δυνητικό Δικαιούχο (συνήθως Δήμοι ή συμπράξεις φορέων).
- Ανάλυση SWOT, καθορισμός περιοχής παρέμβασης, οραματική κατεύθυνση και στόχοι.
- Συμμετοχή των τοπικών φορέων και διαβούλευση με την κοινωνία των πολιτών.
Βημα 2ο: Υποβολή και Αξιολόγηση Στρατηγικής
- Υποβολή της στρατηγικής προς την αρμόδια Διαχειριστική Αρχή του ΕΣΠΑ.
- Αξιολόγηση από τεχνική επιτροπή με βάση προκαθορισμένα κριτήρια (σαφήνεια στόχων, συνέργειες, ωριμότητα έργων).
- Έγκριση της στρατηγικής ή παροχή παρατηρήσεων για βελτιώσεις.
Βήμα 3ο: Θεσμική Έγκριση και Ένταξη
- Έγκριση της στρατηγικής με απόφαση της Διαχειριστικής Αρχής.
- Έκδοση σχετικής πρόσκλησης για υποβολή έργων στο πλαίσιο της ΟΧΕ/ΒΑΑ.
- Ορισμός ενδιάμεσου φορέα διαχείρισης (σε κάποιες περιπτώσεις), ο οποίος παρακολουθεί την υλοποίηση.
ΖΩΜΑ 4ο: Υλοποίηση Πράξεων
- Υποβολή προτάσεων έργων από επιλέξιμους φορείς.
- Αξιολόγηση, ένταξη και χρηματοδότηση πράξεων στο επιχειρησιακό πρόγραμμα.
- Παρακολούθηση της προόδου, φυσικής και οικονομικής υλοποίησης.
ΖΩΜΑ 5ο: Αξιολόγηση, Παρακολούθηση και Κλείσιμο
- Συνεχής παρακολούθηση δεικτών και προόδου υλοποίησης.
- Τελική αξιολόγηση της στρατηγικής ΟΧΕ/ΒΑΑ (επιπτώσεις, αποδοτικότητα, βιωσιμότητα).
- Κλείσιμο έργων και πιστοποίηση δαπανών.
